в. Палыкавічы - месца масавых расстрэлаў
Палыкавічы з'яўляецца адным з месцаў масавага растрэлу габрэяў г. Магілёў восенню 1941 г.
Восенню 1943 г., пасля разгрому гітлераўскай арміі пад Сталінградам, фашыстамі ў вёсках Палыкавічы і Новае Пашкава адбывалася таемнае ўтойванне слядоў злачынстваў: з магіл і супрацьтанкавых рвоў чалавечыя рэшткі даставаліся, спальваліся, узрываліся. Спальванне трупаў праводзілася ў адмыслова прыстасаваных для гэтага печках і на адмыслова збудаваных для гэтага вялікіх драўляных вышках, на якіх трупы ўкладаліся ярусамі, абліваліся смалой і падпальваліся. У Пашкава спальванне трупаў працягвалася больш за месяц. Гэты крэматорый атрымаў у мясцовых жыхароў назву «салатопкі». Пры гэтай эксгумацыі рэшткі старанна абшукваліся ў пошуках каштоўнасцяў, залатых упрыгожанняў і зубных каронак. Потым магілы некалькі разоў пераворвалі, маскавалі шляхам пасеву на іх зерневых культур. Працоўныя каманды, якія гэтым займаліся і выпадковыя сведкі, таксама знішчаліся.
Расследаваннем злачынстваў акупацыйнай улады ў Магілёве і Магілёўскай вобласці займалася Магілёўская абласная камісія, працуючы разам з Надзвычайнай дзяржаўнай камісіяй па ўсталяванні і расследаванню злачынстваў і ўліку шкоды, прычыненай нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Апытвалася насельніцтва, дапытваліся сведкі і ўдзельнікі знішчэння людзей. Адбывалася частковая эксгумацыя некаторых месцаў масавых пахаванняў для высвятлення хто там пахаваны, прычын іх смерці, для прыкладнага падліку колькасці ахвяр.
У выніку расследаванняў камісія ўсталявала, што за час акупацыі Магілёва і яго наваколля быў знішчаны да 30 000 грамадзянскага насельніцтва і да 40 000 ваеннапалонных. Усяго па вобласці фашысты расстралялі 71 756 чал: з іх кабет- 5770, дзяцей – 2506, павешана - 17 чал, спалена - 1286 чал. Адпраўлена ў Германію (дабраахвотна ці прымусова) - 20 920 чал. А згодна раённым актам усяго па вобласці загінула - 152 842 чал.
У наш час, лік габрэяў, загінуўшых у час нямецкай акупацыі Магілёва і Магілёўскага раёна, ацэньваецца рознымі гісторыкамі ад 7 да 20 тысяч, разыходжанні такога ж парадку існуюць і ў ацэнцы колькасці загінуўшых габрэяў па ўсёй Беларусі.
*********************
З успамінаў Наймарк Любові Міхайлаўны
У гета на Дубровенцы мая сям'я перасялілася на загад немцаў у верасні 1941 г. У гета была вельмі цесна, у кожнай невялікай драўлянай хацы жылі па 40—50 чалавек. Прадуктамі нас не забяспечвалі. Выходзіць за межы гета не дазвалялі. Я па выглядзе не падобна на габрэйку. Карыстаючыся гэтым, я выходзіла з гета і ў знаёмых даставала прадукты для сваёй сям'і. Восенню 1941 г., калі ўжо было вельмі холадна, у гета прыехалі немцы на некалькіх машынах, мая сямігадовая дачка, яна стала крычаць: «Я не хачу паміраць!» — выдрала ў мяне захаваны флакон духоў і стала саваць яго немцу. Я падышла, патлумачыла немцу, што я руская, сюды трапіла па памылцы. Ён падзякаваў за духі і выпусціў нас з дачкой. Пайшлі ў гэты раз не дахаты, а да сваякоў Гусаревічаў, якія жылі на Лупалаве. Яны нам вельмі ўзрадаваліся. Ад іх я і даведалася, што ўсіх габрэяў расстралялі недзе каля Палыкавіч.
Восенню 1942 г. мяне зноў арыштавалі, нехта данёс, што я габрэйка. Даставілі ў так званае «Рускае СД» на вуліцы Малое Завалле. Мяне доўга дапытвалі і рускія, і немцы, але я зацята стаяла на сваім, а знаёмыя пацвердзілі, што я руская, і мяне адпусцілі. Неўзабаве пасля гэтага я пайшла ў партызаны» (Левін В., Мельцэр Д. Чорная кніга з чырвонымі старонкамі. — ЗША, Балтымар: ІА «Веснік», 1996. — З. 295—296).