Псіхіятрычная бальніца
У верасні 1941 г. — першай палове студзеня 1942 г. былі ліквідаваны пацыенты Магілёўскай міжабласной псіхалякарні. З першых дзён акупацыі горада забеспячэнне лекавай установа харчам было зведзена да мінімуму: нямецка-фашысцкія захопнікі выраклі хворых на галодную смерць (Герлах К. Пралічаныя забойствы)
У верасні 1941 года, начальнік «айнзацгрупы У», а пазней начальнік імперскага кіравання крымінальнай паліцыі Небе загадаў "айнзацкаманда-8" правесці ў Магілёве доследы па змярцвенні псіхічна хворых людзей з дапамогай газу і выбуховых рэчываў. Падчас гэтых доследаў за 13 гадзін аднаго дня было змярцвёна ад 500 да 600 хворых - усе "непрацаздольныя", сярод іх і габрэі - шляхам падачы ў герметычна зачыненае памяшканне праз шлангі выхлапных газаў ад некалькіх легкавых і грузавых аўтамабіляў. Частка зняволеных і медперсаналу парасстрэльваны. Тэхналогія забойства, апрабаваная ў псіхіятрычных шпіталях Мінска і Магілёва, спрыяла распрацоўцы машыны-душагубкі, у якой замкнёныя ў кузаве людзі паміралі ад атручвання выхлапнымі газамі.
Адбор ахвяр вырабляўся паводле спісаў непрацаздольных. Габрэйскіх пацыентаў у рукі забойцаў перадаў адзін з супрацоўнікаў медперсаналу. Значэнне, якое надавалася акцыі 16 верасня 1941 года пацвярджае наяўнасць шэрага высокапастаўленых асоб: шэфа айнзацгрупы B обергрупэнфюрара CC А.Небе, яго ад'ютанта Шульца, лекара айнзацгрупы B доктара Батысты, доктара А.Відмана, галоўнага перакладчыка айнзацгрупы B айнзацкаманда 8 гаўптштурмфюрара А. Приба, а таксама, як відаць, часткі дадзенай каманды штурмабаннфюрера СС.
Падрыхтоўка ліквідацыі магілёўскіх псіхічных хворых была знята на кінастужку. У фільме, у прыватнасці, прадэманстраваны будынак, у якім адбылося забойства, легкавая аўтамашына з нумарным знакам «Pol 51628» і грузавік «Adler» (нумарны знак «Pol 28545»), да якога былі далучаны два шлангі (па іх ад матора газ паступаў у памяшканне), а таксама санітары і некалькі чалавек (у тым ліку трое дзяцей) – ахвяры злачыннага эксперыменту. Забойствы псіхічнахворых Магілёва фігуравалі ў некалькіх пасляваенных працэсах у ФРГ і ГДР.
Помнік ахвярам Магілёўскай псіхлякарні, праца скульптара Мінькова, быў адкрыты ў 2009 годзе. Ідэя стварэння помніка паўстала яшчэ напачатку 1990-х, калі нямецкія спецыалісты прыехалі ў Беларусь. Ва ўсталёўцы помніка браў удзел супрацоўнік Інстытута гісторыі і этыкі медыцыны Мюнхенскага тэхнічнага ўніверсітэта Герыт Хойендорф (Gerrit Heuendorf).
************************
З успамінаў Савуцінай Ганны, галоўнай медсястры абласнога псіхіятрычнага шпіталя:
“Як забівалі хворых псіхлячэбніцы і галоўнага ўрача яўрэя Кліпцана Меіра Майсеевіча ў 1941, я ведаю ад мамы. Сям'я яго эвакуіравалася, большасць лекараў з'ехала. Перад прыходам немцаў у Магілёў ён арганізаваў так, што тых хворых, у якіх былі сваякі, іх сваякі забралі дадому. Ён пераапрануўся ў бальнічную піжаму і застаўся аказваць дапамогу хворым з цяжкай псіхічнай паталогіяй. Яго папярэджвалі, што могуць расправіцца, бо галоўны лекар, камуніст, габрэй. Яго хавалі на гарышчы. Гавораць, што знайшоўся нейкі здраднік, які яго выдаў.
У вялізным падвале дзіцячага аддзялення труцілі людзей газам. Пасля яго разам з хворымі пагрузілі на машыну і вывезлі ў Пячэрскі лес і там забілі ў равах. Адзін санітар хадзіў пасля расстрэлу да рова ўначы. Яны спрабавалі знайсці галоўнага ўрача, каб перапахаваць, але не знайшлі да світання. Яма вялікая была.”